Het Evoluerend Heelal

Het 'aanschuifcollege' Het Evoluerend Heelal biedt een inleiding in de sterrenkunde voor niet-sterrenkundigen. Doel van het college is om aan een breed gehoor de vele fascinerende aspecten van de moderne astronomie over te brengen. Hieronder een overzicht van voor het college en uw planning relevante zaken.  
 
De hoorcolleges worden in het Nederlands of het Engels gegeven, afhankelijk van de voorkeuren van de studenten.  
 
Dit college is op Nestor, Ocasys en ProgRESS te vinden onder 'Het Evoluerend Heelal' met vakcode STEHE5.


LET OP: Als je aan het hertentamen van 2 december wilt meedoen, vergeet dan niet om je daarvoor in te schrijven.

Scripties kunnen als .pdf bestand tot 2 december per email worden ingeleverd.

Inhoud:

Voor wie is het college bedoeld
Waar en wanneer
Door wie wordt het college gegeven
Overzicht colleges
Waarnemen op de Blaauw Sterrenwacht
Tentamen
Scriptie
Progress
Literatuur
Links
College aantekeningen
Samenvatting colleges/bekend veronderstelde stof
 
 

Voor wie is het college bedoeld:

Het college wordt gegeven voor studenten en medewerkers van de RuG, alsmede voor andere geïnteresseerden zoals HOVO-cursisten. Het college is gewaardeerd op 5 credits (ECTS). Het vak maakt geen deel uit van een bepaalde Minor maar je kunt het als vrij keuzevak in je curriculum opnemen mits je faculteit daaarmee accoord gaat. Je hebt voor dit college geen specifieke voorkennis nodig. Het strekt wel tot voordeel als u de Engelse taal kunt lezen. Hoewel het gebruik van wiskundige formules wordt vermeden, wordt enig ruimtelijk inzicht en begrip van geometrie verondersteld. We hopen ook dat u niet schrikt bij het zien van een eventuele simpele formule.

Voor studenten Sterrenkunde en Natuurkunde is dit vak van te eenvoudig niveau. Zij kunnen Het Evoluerend Heelal niet opnemen in hun curriculum en hen wordt geadviseerd de reguliere eerstejaarsvakken sterrenkunde te volgen. Voor andere studenten aan de Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen geldt dat opname in het curriculum alleen kan na overleg met de studieadviseur van hun afdeling. Je bent natuurlijk altijd van harte welkom als toehoorder.

naar boven

Waar en wanneer:

Het college wordt gegeven in zalen A7 en A8 van het Academiegebouw , op maandag- en woensdagavond van 19:00 tot 21:00 uur. Er is geen academisch kwartier maar wel een pauze. Het eerste college is op woensdag 4 september 2013.

naar boven

Door wie wordt het college gegeven:

Het college wordt gedoceerd door Prof. Marc Verheijen van het Kapteyn Instituut, de afdeling Sterrenkunde aan de RuG. Als u vragen heeft kunt u e-mailen, telefonisch contact opnemen of even langskomen (belt u eerst even).

Adres:
Marc A.W. Verheijen
Zernikegebouw
Zernikecomplex, Landleven 12, Postbus 800
9700 AV Groningen
telefoon: 050-3634073 (secr.)

E-mail:
'verheyen[at]astro.rug.nl'

naar boven

Voorlopig overzicht van de colleges:

Tijdens de colleges wordt in grote lijnen het boek gevolgd. Aan bepaalde onderwerpen wordt echter tijdens het college meer of minder aandacht geschonken.

datumonderwerpdocentlocatie
  4 september
Inleiding,
Kosmische afstanden,
Film : 'Cosmic Voyage'
M. Verheijen A-8
  9 september
Vroege ontwikkelingen in de sterrenkunde,
Van een geocentrisch naar een heliocentrisch wereldbeeld,
De wetten van Kepler
M. Verheijen A-7
11 september
De hemel in beweging,
Sterren en sterrenbeeldens
Hemelcoordinaten en seizoenen
M. Verheijen A-8
16 september
Aarde en Maan,
Zons- en Maansverduisteringen,
Kalender en tijdrekening
M. Verheijen A-7
18 september
Elektromagnetische straling
M. Verheijen A-8
25 september
Telescopen,
Waarneemtechnieken
M. Verheijen A-8
30 september
Het Zonnestelsel - I,
Oorsprong en samenstelling,
De aardachtige planeten
M. Verheijen A-7
2 oktober
Het Zonnestelsel - II,
De gasreuzen en hun manen,
planetoiden en kometen
M. Verheijen A-8
7 oktober
De Zon,
Inleiding sterren
M. Verheijen A-7
9 oktober
Interstellaire Materie
Stervorming
M. Verheijen A-8
14 oktober
Sterevolutie,
Sterrendood
M. Verheijen A-7
16 oktober
De Melkweg
M. Verheijen A-8
21 oktober
Sterrenstelsels
M. Verheijen A-7
23 oktober
Actieve stelsels,
Kosmologie
M. Verheijen A-8
28 oktober
Vragen- en videoavond
M. Verheijen A-7
  4 november Tentamen M. Verheijen V 5161.0165
  2 december Hertentamen M. Verheijen A. Jacobshal

naar boven

Waarnemen op de Blaauw Sterrenwacht:

Sinds kort beschikt de unversiteit over haar eigen sterrenwacht op het dak van de Bernoulliborg. Bij heldere weersomstandigheden tijdens het eerste kwartaal kunnen de deelnemers van het college zelf de sterrenhemel bekijken door een telescoop. Gelegenheden tot waarnemen zullen tijdens de colleges worden aangekondigd. Meer informatie over de Blaauw Sterrenwacht is te vinden op deze link.

naar boven

Tentamen:

De beoordeling vindt plaats aan de hand van een tentamen, dat op maandag 4 november 2013 van 9:00 tot 12:00 uur gehouden wordt in zaal V 5161.0165. Algemeen sterrenkundig inzicht, grote lijnen en enige feitenkennis zullen worden getoetst. Studenten van de RuG krijgen een digitaal tentamenbriefje via ProGRESS. Omdat het boek nogal veelomvattend is, zal een lijst worden uitgedeeld met de eisen (lees: bekend veronderstelde stof) voor het tentamen.  
 

Hertentamen:

Het hertentamen zal plaats vinden op maandag 2 december 2013 van 18:30 tot 20:30 in de Aletta Jacobshal op de Zernike Campus. Een routebeschrijving kunt u hier vinden.

naar boven

Scriptie:

Het schrijven van een scriptie is onderdeel van de beoordeling en telt voor 40% mee in de eindbeoordeling. De scriptie dient geschreven te worden over een sterrenkundig onderwerp waaruit blijkt dat u zich verder hebt verdiept in de stof die tijdens de hoorcolleges is behandeld. Hieronder staat een aantal mogelijke scriptie-onderwerpen. Een eigen idee is natuurlijk ook mogelijk. De scriptie moet een lengte hebben van tenminste 3500 woorden en bestaan uit originele teksten (geen kopie van wikipedia etc) die gebaseerd zijn op degelijke bronnen (geen amateur-websites over zwarte gaten etc). Verdere tips en hints voor het schrijven van een scriptie kunt u vinden op www.rug.nl/noordster. De scriptie kan als pdf-document per email worden ingeleverd op bovenstaand email adres.

Voorbeelden van mogelijke onderwerpen voor een scriptie:

Planetenstelsels buiten ons zonnestelsel
Ontstaan van leven
Donkere materie
Kolonisatie van het zonnestelsel?
Vorming van de Melkweg
Navigeren op de sterren
Sterrenkunde voor, tijdens en na de Renaissance: Copernicus, Galilei & Newton
Kosmische microgolfachtergrondstraling
Sterrenkunde in de vroegste tijden: voorspellen van zon- en maanverduisteringen
Hoe oud is het heelal?
Supernovae, vroeger en nu
Mars
Ontstaan van planetenstelsels
Kometen
Sterren & pyramiden
Astronomie vs. astrologie
Seyfertstelsels
De Orionnevel
Het Hertzsprung-Russell diagram
Einstein en het Heelal

naar boven

ProGRESS:

De eindcijfers worden via ProgRESS bijgehouden. Nadat de cijfers door de studentenadministratie van de faculteit FWN zijn ingevoerd, moet het cijferbestand uitgewisseld worden met de andere faculteiten. De studentadministraties van de niet-FWN faculteiten moeten dit uitwisselingsbestand aktief ophalen. Als dit niet gebeurt, verschijnt het cijfer ook niet in de ProgRESS administratie van de student. Mocht het cijfer na bekendmaking niet binnen afzienbare tijd verschijnen op ProgRESS, neem dan eerst kontakt op met de studentenadministratie van de faculteit waar u bent ingeschreven.

naar boven

Literatuur:

Bij het college wordt het engelstalige boek In Quest of the Universe van Theo Koupelis (7th edition, Jones and Bartlett Publishers, ISBN 978-1-4496-8775-5) gebruikt. Dit boek, dat een up-to-date beeld geeft en toegang geeft tot online materiaal, is verkrijgbaar bij de "Study Store" voor ~45 euro. Aanschaf van dit boek is echter niet verplicht, maar in dat geval is het wel noodzakelijk om alle colleges bij te wonen en zorgvuldig aantekeningen te maken. Andere inleidende sterrenkundeboeken zijn - na overleg met de docent - ook bruikbaar.

Andere geschikte, oudere titels zijn:
Bennett/Donahue/Schneider/Voit: The Cosmic Perspective (Addison Wesley, 1999)
Arny: Explorations - An Introduction to Astronomy (Mosby, 1994)
Goldsmith: The Evolving Universe (Benjamin/Cummings, 1981)
Dixon: Dynamic Astronomy (Prentice Hall, 1984 en 1989).

Let op; het boek 'Evoluerend Heelal' van G. Schilling is NIET geschikt voor dit college.

naar boven

Links:

Nederlandse instituten:
Kapteyn Instituut , Rijksuniversiteit Groningen
Sterrewacht , Universiteit Leiden
Sterrekundig Instituut "Anton Pannekoek" , Universiteit van Amsterdam
Afdeling Sterrenkunde , Radboud Universiteit Nijmegen
ASTRON , Dwingeloo
JIVE , Dwingeloo
NOVA , De Nederlandse Onderzoekschool Voor Astronomie
Sterrewachten wereldwijd:
Isaac Newton Group of Telescopes , Roque de Los Muchachos, La Palma, Spain
Mauna Kea Observatories , Hawaii, USA
Paranal , European Southern Observatory, Chile
La Silla , European Southern Observatory, Chile
KPNO , Kitt Peak National Observatory, Arizona, USA
Calar Alto , Spain
AAO , Anglo-Australian Observatory
WSRT , Westerbork Synthesis Radio Telescope, The Netherlands
VLA , Very Large Array, New Mexico, USA
GMRT , Giant Metrewave Radio Telescope, Pune, India
ATCA , Autralia Telescope Compact Array, Narrabri, Australia
BIMA Observatory , Berkeley-Illinois-Maryland Association, California, USA
OVRO , Owens Valley Radio Observatory, California, USA
Arecibo Observatory , Puerto Rico, USA
Sterrewachten in de ruimte:
Millimeter Planck
Sub-millimeter Herschel
Infra-Rood Spitzer
WISE
Optisch Hubble Space Telescope
Kepler
Soho
Stereo
Ultra-Violet GALEX
X-rays XMM Newton
Chandra
Gamma-rays Fermi
Actuele ruimtereizen:
Mercurius Messenger
Venus Venus Express
Aarde-Maan International Space Station
Lunar Reconnaissance Orbiter
Mars Mars Exploration Rovers
Mars Express
Mars Reconnaissance Orbiter
Vesta & Ceres Dawn
Jupiter Juno
Saturnus Cassini-Huygens
Pluto-Charon New Horizons
Lokaties met mooie plaatjes:
Hubble Heritage Project , Space Telescope Science Institute
Astronomy Picture of the Day , Goddard Space Flight Center
NASA Planetary Photojournal , Jet Propulsion Laboratory
NOAO Image Gallery , National Optical Astronomy Observatory
ESO Top 100 Photo Gallery , European Southern Observatory
HST opnames , Space Telescope Science Institute

naar boven


College aantekeningen:

College I - Inleiding ( web , pdf )
College II - Geschiedenis van de Astronomie ( web , pdf )
College III - De hemel in beweging ( web , pdf )
College IV - Aarde & Maan, verduisteringen ( web , pdf )
College V - Elektromagnetische straling ( web , pdf )
College VI - Telescopen ( web , pdf )
College VII - Het Zonnestelsel - I ( web , pdf )
College VIII - Het Zonnestelsel - II ( web , pdf )
College IX - Zon, Inleiding sterren ( web , pdf )
College X - Interstellaire Materie, Stervorming ( web , pdf )
College XI - Sterevolutie, Sterrendood ( web , pdf )
College XII - De Melkweg ( web , pdf )
College XIII - Sterrenstelsels ( web , pdf )
College XIV - Actieve Stelsels, Kosmologie ( web , pdf )

De laatste notities worden na het college online gezet. De pdf-link verwijst naar een pdf document met 6 slides per pagina die je thuis kunt printen.

naar boven

Samenvatting colleges / bekend veronderstelde stof:

Onderwerpen die tijdens de colleges behandeld zijn en termen die bekend verondersteld worden op het tentamen kun je op deze pagina vinden.

naar boven